50 kV/m’lik bir alanda çeşitli

süreler bırakılan fare ve

tavşanlar üzerinde yapılan

deneyler özetleniyor. Tavşanlar

ve fareler alan etkimesi sonucu

olması biyolojik etkenlerin incelenmesinde

kullanılmaktadırlar. Bu

etkimelerin bazıları kısa dönem etkimesidir:

ya 24 saat sürekli ya da

5 güne dağıtılmış olarak 70 saat.

Diğerleri ise uzun dönem etkimesi

olarak değerlendiriliyor;30-100 gn

günde 8 saat. Araştırma özellikle

hayvanlaın en duyarlı yaşamsal işlevleri

üzerinde yoğunlaştırılmıştır;

örneğin yiyecek tüketimi , büyeme,

hematoloji, kanın biyokimyası, üretim

deviri, embiriyojenesiz (olası

Bu yazıda 50 kV/m’lik elektrik

alanının etkisine bırakılan fare ve

tavşanlar üzerinde yapılan incelemeler

özetlenmektedir. Alanın etkimesi

ya kısa dönemlidir (ardışık 24

saat ya da 5 gün içinde 70 saat),

ya da uzun dönemlidir (günde 8

saatden 30-100 gün). Araştırma

daha çok şu yaşamsal işlevlerin

incelemesine yoğunlaştırılmıştır:

yiyecek tüketimi (iştah durumu),

büyüme, hematoloji, kanın biyokimyası,

üreme süresi, embiriyojenez

(olası teratojenik etki).

(Alan etkisinde) (Denetimde) Grup C

1. Hafta 141+45 165+35 175+31

2. Hafta 163+32 170+31 173+32

Elektrik Mühendisliği Dergisi-25/Ekim/1977

Bu test, tavşanın çevresindeki herhangi

bir rahatsız etki karşısında

daha az yiyecek tükettiği gerçeği

göz önüne alanırak yapıldı. Dene,

24 ardışık saat boyunca alanın

etkisinde kalan tavşanın yeme

durumunda bir değişiklik olmadğını

gösterdi. Ancak, hayvanların

günde 8 saatten 3 ay boyunca alan

etkisinde kalmaları sonucu şunlar

a) İlk haftalarda, alan etkisindeki

hayvanlar, denetim hayvanlarından

Bu alışma döneminden sonra,

daha ikinci haftada, denetim hayvanları

ile alan etkisinde kalan hayvanlar

arasında önemli bir farklılık

b) Bu testler sırasında bütün

hayvanları (denetim hayvanları

ve alan etkisinde kalanlar)

etkileyen bir hastalık meydana

geldi. Bunun sonucunda, doğal

olarak, bütün hayvanların yedikleri

yiyeceklerin miktarında

bir düşüş oldu. Daha sonra,

kalmış olan hayvanların eski

durumlarını almaları denetim

hayvanlarınkinden daha güç

oldu. İlk dörttebirlik zaman sü-

Her Hayvanın Günlük Yiyecek Tüketimi

henri le bars – genevieve andre

resi boyuca (Grup A) alan etkisinde

kalan hayvanların yiyecek

tüketimi olağandı, ancak son üç

hafta boyunca deneydeki hayvanlarınkine

Büyüme, günde 8 saatden 100

gün süreyle alan etkisinde tutulan

tavşanlarda gözlendi. Hayvanlar

sıhhatli ise her üç grupta da aşağı

yukarı aynı düzeyde büyüme görülüyordu

(Şekil 2). Ancak bulaşıcı

bir hastalığı izleyen dönemde alan

etkisine uğrayan hayvanların büyüme

eğrisinde belirli bir düşüş

Aynı sonuçlar, aynı koşullar altında,

farelerde daha küçük ölçüde

Tavşanın alanda kısa dönemli

(ardışık 24 saat yada 5 gün içerisine

yayılmış 70 saat) bırakılması,

lökosit ve alyuvarların sayısında,

kam damlasının ortalama hacmide,

hemoglobin oranıda ve kanın

birleşiminde herhangi bir önemli

değişiklik yapmamıştır.

Fareler, günde 8 saatden 100 gün

süreyle alan etkisinde kalmışlar,

elektrik mühendisliği 65 ancak parametrelerde ancak yukarıdaki yukarıdaki parametrelerde herhangi herhangi

bir değişiklik olmamıştır bir değişiklik olmamıştır. .

T gün 100 saatden 8 avşanların Tavşanların günde günde 8 saatden 100 gün süre süre

u ş e s i ı r a l a m l a k e d n i s i k t e n a l a i l m e n ö d n u z uzun dönemli alan etkisinde kalmaları ise şu u

değişimlere yol açmıştır: değişimlere yol açmıştır:

a) lökosit hayvanın kalan etkisinde Alan a) Alan etkisinde kalan hayvanın lökosit sa- sayısında

A grup dönemde (ilk artış bir yısında önemli önemli bir artış (ilk dönemde grup A, ,

ikinci dönemde grup B). ikinci dönemde grup B).

b) alan grubunda A sırasında, dönem b) İkinci İkinci dönem sırasında, A grubunda alan

etkisinde lökosit tutulan etkisinde tutulan hayvanlardaki hayvanlardaki lökosit artışı artışı

s – i k e c n ö i ğ l i ğ e y n ı ş ı t r a u b k a c n a r i d e t k e m srrmektedir ancak bu artışın yeğinnliiği öncekine

denetim, dışında Bunun azdır daha ne göre göre daha azdır. . Bunun dışında denetim,

h n i s i k t e n a l a a d n ı ğ ı d l ı r ı t ş a l ı ş r a k e l i ı r a l n a v y a hayvanları ile karşılaştırıldığında alan etkisin–

deki hayvanlarda önemli değişimler yo
ktur deki hayvanlarda önemli değişimler yoktur. .

c)B lökosit içerisinde dönem aynı grubu c)B grubu da da aynı dönem içerisinde lökosit

sayısında Bu . gösterir artış bir önemli sayısında önemli bir artış gösterir. Bu artış, artış,

b e l i d e d y a k a d n u b u r g A , e d n i ç i m e n ö d u bu dönem içinde, A grubunda kaydedilen n

d d n ı s ı y a s t i s o k ö l n ı n ı r a l n a v y a h m i t e n e d ) d) denetim hayvanlarının lökosit sayısında a

önemli bir artış gösterir artış, . önemli bir artış gösterir. Bu Bu artış, bu bu dönem dönem

içinde, A grubunda kaydedilen bir koşuttur içinde, A grubunda kaydedilen bir koşuttur. .

e) hayvanları kalan etkisinde Alan e) Alan etkisinde kalan hayvanları löküsotik löküsotik

bileşimindeki ölçüde önemli değişim bileşimindeki değişim önemli ölçüde limfo- limfopemi

ve nötrofili olarak görülür pemi ve nötrofili olarak görülür. .

f d n ı s ı y a s n ı r a l r a v u y l a , a c n u y o b e r ü s u B ) f) Bu süre boyunca, alyuvarların sayısında a

önemli de anemi açtığı yol düşüşün önemli düşüşün yol açtığı anemi de kayde- kaydedilmiştir

4- Kanın Biyokimyası 4- Kanın Biyokimyası

Gözlenen önemli değişiklikler şunlardır Gözlenen önemli değişiklikler şunlardır,,

a)Üre miktarında artış a)Üre miktarında artış a)Üre miktarında artış a)Üre miktarında artış

* i s e m i k t e n a l a t a a s 4 2 k ı ş ı d a ( a d n a ş v a *TTavşanda (adışık 24 saat alan etkimesi

*F gün 100 saatden 8 (günde arede *Farede (günde 8 saatden 100 gün süreyle süreyle

alan etkimesi sonucu alan etkimesi sonucu

b a l a e l y e r ü s t a a s 0 7 ş ı m l ı y a y e n ü G 5 ) b) 5 Güne yayılmış 70 saat süreyle alan n

etkisinde hiper bir hafif tavşanlarda kalan etkisinde kalan tavşanlarda hafif bir hiper–

kalemsi ve hipoglisemi. kalemsi ve hipoglisemi.

c a l a n ü g 0 0 1 e l y e r ü s t a a s 8 e d n ü G ) c) Günde 8 saat süreyle 100 gün alan n

e e r ö g e s k e s , e d r e l e r a f n a l ı k a r ı b e d n i s i k ettkisinde bırakılan farelerde, sekse göre

d i n e y r a l n u B . r e l i t r i l e b k i n i l k ı z a b n e ş i e değğişen bazı klinik belirtiler. Bunlar yeni

d m u r u d n i g r i l e b a h a d k a r a l ı p a y r e l y e n e deneyler yapılarak daha belirgin duruma a

getirilmelidir getirilmelidir. .

G v a t n a l a k a d n a l a n ü g k 0 0 1 n e t t a a s 8 e d n ü Günde 8 saatten 100 kgün alanda kalan tav–

şanlara ilişkin sonuçlar çözemlenmemiştir şanlara ilişkin sonuçlar çözemlenmemiştir. .

5- Üreme Üzerindeki Etkisi 5- Üreme Üzerindeki Etkisi

a) Üreme Süresi a) Üreme Süresi

Ü u B . i d n e l e c n i e d r e l e r a f i ş i d i s e r ü s e m e Ürreme süresi dişi farelerde incelendi. Bu

süre etkisinin alan olarak ortalama süre ortalama olarak alan etkisinin olmadğı olmadğı

66 elektrik mühendisliği

durumlarda 4,26 gün olarak

ölçülmüştü. Günde 8 saatden

bir ay süreyle alan etkisinde

tutulan 20 hayvanda, üreme

süresinin uzunluğu (4,47 gün)

bakımından önemli bir değişiklik

Günde 8 saatden tüm gebelik

süresince alan etkisinde kalan

dişi fareler üzerinde, elektrik

alanını olası teratojenik etkileri

gözlendi. Hayvanlar gebelik

dönemi sona ermeden önce

otopsi yoluyla incelendiler (sakat

yavruların doğma olasılığına

karşı). Denetim hayvanları ve

alan etkisinde kalanlar arasında

aşağıdaki parametreler bakımından

bir farlıllık görülmedi:

*Dişi farede cenin sayısı (11 ve

*Dişi farede, gelişmemiş rahim

aşılmalarının sayısı (0.55 ve 0.7)

Yapılan çeşitli deneyler, istatistiksel

olarak genellenebilecek önemli

sonuçların yalnızca alan etkisinde

uzun döenmil kalındığında ortaya

çıkabilceğini göstermektedir. Geryüksek

olan hastalık halleri.

çeten, alanın etkilemeye başladığı

ilk hafta dışında (bu bir hafta alan

uyum haftası olarak adlandırılabilir).

Hayvanların yem alışkanlıklarında,

ağırlıklarında ve büyüme hızlarında

bir değişiklik gözlenmemiştir. Bu,

istek fare isterse tavşan olsun,

hastalığa yakalanmış bir hayvan

Belki de deney pratigenden dolayı

istatistiksel hesaplamalar fare göz

önüne alındığında önemli sonuçlar

vermemektedir. Ancak tavşan için

durum oldukça farklıdır.

Hematolojik açıdan, lökosit sayısında

önemli artış gözlenmiştir. Bu

hem yetişkin hem de büyümekte

olan hayvanlarda (tavşan) böyledir.

Bu yazıdaki sonuçlar daha

önce ayımlanan İtalyan kaynaklı

raporlardakilerle uyuşmaktadır.

(D. Blanchi, cedrini ve E. Meda,

V. Carrescia, S. Cappa) (göreli bir

limfopeni ve granülosit artışı). Bu,

alan etkisinde bırakılmış hayvanlar

üzerdeki basınçtan dolayı damar

içi grunülositlerin yer değiştirmesinden

mi meydana gelmektedir.

Şurası belirtilmelidir ki bu granülostik

çoğalca kalıcıdır ve eritropriv

anemi ile birlikte bulunur, bu da

hemotopoetik soy hücrelerinde

olası bir biyolojik etkiyi akla getirir.

Mi
yelogramlar, dolaşan miyeloblastların

sistematik incelemesiyle

birlikte göz önüne alınırlar;ayrıca

her deneyin sonunda alınan histolijik

örneklerin çözelemesi ve başka

çeşitli sonuçlarla karşılaştırılması,

bu varsayımları doğrulamayı olanaklı

Halen çalışmaların devma ettiği

ve gelecekte etkisen kısa dönemli

bırakılmış fare ve tvşandan elde

edilen sonuçların değerlendirilmesini

sağlayacak olan biyokimyasal

çözümlemelerin önemi tam olarak

anlaşabilmiş değildir.

Deneylerin sonucuna göre, elektrik

alanların biyolojik etkilerinin olduğu

söylenebilir; yine de örneklerde

görülen kararsızlıkları göz önüne

almak gerekir. Sonuçlardan birçoğu

alan etkileri nin olmadğını

gösterdiğinden alan etkisinin

olduğunu gösterir kabul edilen

sonuçların daha dikkatli incelenmesi

embiriyojenez: embryogenesis

eritropriv: erythroprive

g , l i f o r t ö n : e t y c o l u n a r g : t i s o l ü n a grranülosit: granulocyte: nötrofil,

bazofil ve eozinofil gibi özel

granülleri ihtiva eden kan

Hematokrit: hematocrite: Hematokrit: hematocrite: kandaki kandaki

alyuvar hemoglobin-plazma

hemotopoetik: hemotopoietic hemotopoetik: hemotopoietic

h a i m e c l a c r e p y h : i m e s l a k r e p i hiperkalsemi: hypercalcemia::

kandaki şeker (glikoz) miktarının

limfopeni: lymphopenia limfopeni: lymphopenia

m ü n a r g : t s a l b o l e y m : t s a l b o l e i miyyeloblast: myeloblast:granü–

lositler dizisinden ama hücre

(çok çekirdekli akyuvar)

m ü n a r g : t s a l b o l e y m : m a r g o l e y i miyelogram:myeloblast:granü–

lositler dizisinden ana hücre

(çok çekirdekli akyuvar)

n r o f t i s o k ö l : a i l i h p o r t u e n : i l i f o r t ö nötrofili:neutrophilia:lökosit for–

mülünde nötrofil akyuvar oranı

elektrik mühendisliği 67