50 kV/m’lik bir alanda çeşitli
süreler bırakılan fare ve
tavşanlar üzerinde yapılan
deneyler özetleniyor. Tavşanlar
ve fareler alan etkimesi sonucu
olması biyolojik etkenlerin incelenmesinde
kullanılmaktadırlar. Bu
etkimelerin bazıları kısa dönem etkimesidir:
ya 24 saat sürekli ya da
5 güne dağıtılmış olarak 70 saat.
Diğerleri ise uzun dönem etkimesi
olarak değerlendiriliyor;30-100 gn
günde 8 saat. Araştırma özellikle
hayvanlaın en duyarlı yaşamsal işlevleri
üzerinde yoğunlaştırılmıştır;
örneğin yiyecek tüketimi , büyeme,
hematoloji, kanın biyokimyası, üretim
deviri, embiriyojenesiz (olası
Bu yazıda 50 kV/m’lik elektrik
alanının etkisine bırakılan fare ve
tavşanlar üzerinde yapılan incelemeler
özetlenmektedir. Alanın etkimesi
ya kısa dönemlidir (ardışık 24
saat ya da 5 gün içinde 70 saat),
ya da uzun dönemlidir (günde 8
saatden 30-100 gün). Araştırma
daha çok şu yaşamsal işlevlerin
incelemesine yoğunlaştırılmıştır:
yiyecek tüketimi (iştah durumu),
büyüme, hematoloji, kanın biyokimyası,
üreme süresi, embiriyojenez
(olası teratojenik etki).
(Alan etkisinde) (Denetimde) Grup C
1. Hafta 141+45 165+35 175+31
2. Hafta 163+32 170+31 173+32
Elektrik Mühendisliği Dergisi-25/Ekim/1977
Bu test, tavşanın çevresindeki herhangi
bir rahatsız etki karşısında
daha az yiyecek tükettiği gerçeği
göz önüne alanırak yapıldı. Dene,
24 ardışık saat boyunca alanın
etkisinde kalan tavşanın yeme
durumunda bir değişiklik olmadğını
gösterdi. Ancak, hayvanların
günde 8 saatten 3 ay boyunca alan
etkisinde kalmaları sonucu şunlar
a) İlk haftalarda, alan etkisindeki
hayvanlar, denetim hayvanlarından
Bu alışma döneminden sonra,
daha ikinci haftada, denetim hayvanları
ile alan etkisinde kalan hayvanlar
arasında önemli bir farklılık
b) Bu testler sırasında bütün
hayvanları (denetim hayvanları
ve alan etkisinde kalanlar)
etkileyen bir hastalık meydana
geldi. Bunun sonucunda, doğal
olarak, bütün hayvanların yedikleri
yiyeceklerin miktarında
bir düşüş oldu. Daha sonra,
kalmış olan hayvanların eski
durumlarını almaları denetim
hayvanlarınkinden daha güç
oldu. İlk dörttebirlik zaman sü-
Her Hayvanın Günlük Yiyecek Tüketimi
henri le bars – genevieve andre
resi boyuca (Grup A) alan etkisinde
kalan hayvanların yiyecek
tüketimi olağandı, ancak son üç
hafta boyunca deneydeki hayvanlarınkine
Büyüme, günde 8 saatden 100
gün süreyle alan etkisinde tutulan
tavşanlarda gözlendi. Hayvanlar
sıhhatli ise her üç grupta da aşağı
yukarı aynı düzeyde büyüme görülüyordu
(Şekil 2). Ancak bulaşıcı
bir hastalığı izleyen dönemde alan
etkisine uğrayan hayvanların büyüme
eğrisinde belirli bir düşüş
Aynı sonuçlar, aynı koşullar altında,
farelerde daha küçük ölçüde
Tavşanın alanda kısa dönemli
(ardışık 24 saat yada 5 gün içerisine
yayılmış 70 saat) bırakılması,
lökosit ve alyuvarların sayısında,
kam damlasının ortalama hacmide,
hemoglobin oranıda ve kanın
birleşiminde herhangi bir önemli
değişiklik yapmamıştır.
Fareler, günde 8 saatden 100 gün
süreyle alan etkisinde kalmışlar,
elektrik mühendisliği 65 ancak parametrelerde ancak yukarıdaki yukarıdaki parametrelerde herhangi herhangi
bir değişiklik olmamıştır bir değişiklik olmamıştır. .
T gün 100 saatden 8 avşanların Tavşanların günde günde 8 saatden 100 gün süre süre
u ş e s i ı r a l a m l a k e d n i s i k t e n a l a i l m e n ö d n u z uzun dönemli alan etkisinde kalmaları ise şu u
değişimlere yol açmıştır: değişimlere yol açmıştır:
a) lökosit hayvanın kalan etkisinde Alan a) Alan etkisinde kalan hayvanın lökosit sa- sayısında
A grup dönemde (ilk artış bir yısında önemli önemli bir artış (ilk dönemde grup A, ,
ikinci dönemde grup B). ikinci dönemde grup B).
b) alan grubunda A sırasında, dönem b) İkinci İkinci dönem sırasında, A grubunda alan
etkisinde lökosit tutulan etkisinde tutulan hayvanlardaki hayvanlardaki lökosit artışı artışı
s – i k e c n ö i ğ l i ğ e y n ı ş ı t r a u b k a c n a r i d e t k e m srrmektedir ancak bu artışın yeğinnliiği öncekine
denetim, dışında Bunun azdır daha ne göre göre daha azdır. . Bunun dışında denetim,
h n i s i k t e n a l a a d n ı ğ ı d l ı r ı t ş a l ı ş r a k e l i ı r a l n a v y a hayvanları ile karşılaştırıldığında alan etkisin–
deki hayvanlarda önemli değişimler yo
ktur deki hayvanlarda önemli değişimler yoktur. .
c)B lökosit içerisinde dönem aynı grubu c)B grubu da da aynı dönem içerisinde lökosit
sayısında Bu . gösterir artış bir önemli sayısında önemli bir artış gösterir. Bu artış, artış,
b e l i d e d y a k a d n u b u r g A , e d n i ç i m e n ö d u bu dönem içinde, A grubunda kaydedilen n
d d n ı s ı y a s t i s o k ö l n ı n ı r a l n a v y a h m i t e n e d ) d) denetim hayvanlarının lökosit sayısında a
önemli bir artış gösterir artış, . önemli bir artış gösterir. Bu Bu artış, bu bu dönem dönem
içinde, A grubunda kaydedilen bir koşuttur içinde, A grubunda kaydedilen bir koşuttur. .
e) hayvanları kalan etkisinde Alan e) Alan etkisinde kalan hayvanları löküsotik löküsotik
bileşimindeki ölçüde önemli değişim bileşimindeki değişim önemli ölçüde limfo- limfopemi
ve nötrofili olarak görülür pemi ve nötrofili olarak görülür. .
f d n ı s ı y a s n ı r a l r a v u y l a , a c n u y o b e r ü s u B ) f) Bu süre boyunca, alyuvarların sayısında a
önemli de anemi açtığı yol düşüşün önemli düşüşün yol açtığı anemi de kayde- kaydedilmiştir
4- Kanın Biyokimyası 4- Kanın Biyokimyası
Gözlenen önemli değişiklikler şunlardır Gözlenen önemli değişiklikler şunlardır,,
a)Üre miktarında artış a)Üre miktarında artış a)Üre miktarında artış a)Üre miktarında artış
* i s e m i k t e n a l a t a a s 4 2 k ı ş ı d a ( a d n a ş v a *TTavşanda (adışık 24 saat alan etkimesi
*F gün 100 saatden 8 (günde arede *Farede (günde 8 saatden 100 gün süreyle süreyle
alan etkimesi sonucu alan etkimesi sonucu
b a l a e l y e r ü s t a a s 0 7 ş ı m l ı y a y e n ü G 5 ) b) 5 Güne yayılmış 70 saat süreyle alan n
etkisinde hiper bir hafif tavşanlarda kalan etkisinde kalan tavşanlarda hafif bir hiper–
kalemsi ve hipoglisemi. kalemsi ve hipoglisemi.
c a l a n ü g 0 0 1 e l y e r ü s t a a s 8 e d n ü G ) c) Günde 8 saat süreyle 100 gün alan n
e e r ö g e s k e s , e d r e l e r a f n a l ı k a r ı b e d n i s i k ettkisinde bırakılan farelerde, sekse göre
d i n e y r a l n u B . r e l i t r i l e b k i n i l k ı z a b n e ş i e değğişen bazı klinik belirtiler. Bunlar yeni
d m u r u d n i g r i l e b a h a d k a r a l ı p a y r e l y e n e deneyler yapılarak daha belirgin duruma a
getirilmelidir getirilmelidir. .
G v a t n a l a k a d n a l a n ü g k 0 0 1 n e t t a a s 8 e d n ü Günde 8 saatten 100 kgün alanda kalan tav–
şanlara ilişkin sonuçlar çözemlenmemiştir şanlara ilişkin sonuçlar çözemlenmemiştir. .
5- Üreme Üzerindeki Etkisi 5- Üreme Üzerindeki Etkisi
a) Üreme Süresi a) Üreme Süresi
Ü u B . i d n e l e c n i e d r e l e r a f i ş i d i s e r ü s e m e Ürreme süresi dişi farelerde incelendi. Bu
süre etkisinin alan olarak ortalama süre ortalama olarak alan etkisinin olmadğı olmadğı
66 elektrik mühendisliği
durumlarda 4,26 gün olarak
ölçülmüştü. Günde 8 saatden
bir ay süreyle alan etkisinde
tutulan 20 hayvanda, üreme
süresinin uzunluğu (4,47 gün)
bakımından önemli bir değişiklik
Günde 8 saatden tüm gebelik
süresince alan etkisinde kalan
dişi fareler üzerinde, elektrik
alanını olası teratojenik etkileri
gözlendi. Hayvanlar gebelik
dönemi sona ermeden önce
otopsi yoluyla incelendiler (sakat
yavruların doğma olasılığına
karşı). Denetim hayvanları ve
alan etkisinde kalanlar arasında
aşağıdaki parametreler bakımından
bir farlıllık görülmedi:
*Dişi farede cenin sayısı (11 ve
*Dişi farede, gelişmemiş rahim
aşılmalarının sayısı (0.55 ve 0.7)
Yapılan çeşitli deneyler, istatistiksel
olarak genellenebilecek önemli
sonuçların yalnızca alan etkisinde
uzun döenmil kalındığında ortaya
çıkabilceğini göstermektedir. Geryüksek
olan hastalık halleri.
çeten, alanın etkilemeye başladığı
ilk hafta dışında (bu bir hafta alan
uyum haftası olarak adlandırılabilir).
Hayvanların yem alışkanlıklarında,
ağırlıklarında ve büyüme hızlarında
bir değişiklik gözlenmemiştir. Bu,
istek fare isterse tavşan olsun,
hastalığa yakalanmış bir hayvan
Belki de deney pratigenden dolayı
istatistiksel hesaplamalar fare göz
önüne alındığında önemli sonuçlar
vermemektedir. Ancak tavşan için
durum oldukça farklıdır.
Hematolojik açıdan, lökosit sayısında
önemli artış gözlenmiştir. Bu
hem yetişkin hem de büyümekte
olan hayvanlarda (tavşan) böyledir.
Bu yazıdaki sonuçlar daha
önce ayımlanan İtalyan kaynaklı
raporlardakilerle uyuşmaktadır.
(D. Blanchi, cedrini ve E. Meda,
V. Carrescia, S. Cappa) (göreli bir
limfopeni ve granülosit artışı). Bu,
alan etkisinde bırakılmış hayvanlar
üzerdeki basınçtan dolayı damar
içi grunülositlerin yer değiştirmesinden
mi meydana gelmektedir.
Şurası belirtilmelidir ki bu granülostik
çoğalca kalıcıdır ve eritropriv
anemi ile birlikte bulunur, bu da
hemotopoetik soy hücrelerinde
olası bir biyolojik etkiyi akla getirir.
Mi
yelogramlar, dolaşan miyeloblastların
sistematik incelemesiyle
birlikte göz önüne alınırlar;ayrıca
her deneyin sonunda alınan histolijik
örneklerin çözelemesi ve başka
çeşitli sonuçlarla karşılaştırılması,
bu varsayımları doğrulamayı olanaklı
Halen çalışmaların devma ettiği
ve gelecekte etkisen kısa dönemli
bırakılmış fare ve tvşandan elde
edilen sonuçların değerlendirilmesini
sağlayacak olan biyokimyasal
çözümlemelerin önemi tam olarak
anlaşabilmiş değildir.
Deneylerin sonucuna göre, elektrik
alanların biyolojik etkilerinin olduğu
söylenebilir; yine de örneklerde
görülen kararsızlıkları göz önüne
almak gerekir. Sonuçlardan birçoğu
alan etkileri nin olmadğını
gösterdiğinden alan etkisinin
olduğunu gösterir kabul edilen
sonuçların daha dikkatli incelenmesi
embiriyojenez: embryogenesis
eritropriv: erythroprive
g , l i f o r t ö n : e t y c o l u n a r g : t i s o l ü n a grranülosit: granulocyte: nötrofil,
bazofil ve eozinofil gibi özel
granülleri ihtiva eden kan
Hematokrit: hematocrite: Hematokrit: hematocrite: kandaki kandaki
alyuvar hemoglobin-plazma
hemotopoetik: hemotopoietic hemotopoetik: hemotopoietic
h a i m e c l a c r e p y h : i m e s l a k r e p i hiperkalsemi: hypercalcemia::
kandaki şeker (glikoz) miktarının
limfopeni: lymphopenia limfopeni: lymphopenia
m ü n a r g : t s a l b o l e y m : t s a l b o l e i miyyeloblast: myeloblast:granü–
lositler dizisinden ama hücre
(çok çekirdekli akyuvar)
m ü n a r g : t s a l b o l e y m : m a r g o l e y i miyelogram:myeloblast:granü–
lositler dizisinden ana hücre
(çok çekirdekli akyuvar)
n r o f t i s o k ö l : a i l i h p o r t u e n : i l i f o r t ö nötrofili:neutrophilia:lökosit for–
mülünde nötrofil akyuvar oranı
elektrik mühendisliği 67