Enerji Nakil Hatlarının (ENH) projelerinin   ve tesislerinin  yapımında  bazı  teknik hususların göz ardı edilmesi veya  bilinmemesi neticesinde ,  iletkenlerde kopma ve direklerde yıkılmalar meydana gelmektedir.

Arızaların meydana geldiği zamanlarda genellikle en kötü hava koşularına rasgeldiği için  yeni direk montajı  , iletkenlerin yeniden çekilmesi hem uzun zaman almakta  , hemde  çok yorucu olmaktadır.

Proje ve tesis hatalarının incelendiği bu ilk yazımızda 2 misli buz yükü hesabından  ve iletkenlerdeki gerilmelerden bahsedeceğiz. 

Eğimli arazilerde  , özellikle yumurta tepe tabir edilen yerler ile  keskin iniş ve çıkışların olduğu   ENH larda     -5 °C de  normal bölge buzunun iki katı buz oluştuğunda , iletkenin asıldığı ( mesnetlendiği) nokta ile en salgılı durumda  yatay teğetli nokta arasındaki  nihai gerilme , kopma dayanım gerilmesinin 0.7 ini geçmediği şartının proje ve arazide  tahkik  edilmesi ve gerekiyorsa hesap yapılması gerekmektedir.         

 Şekil 1              

Yukarıdaki şekilde projelendirilmiş ve  tesisi gerçekleşmiş  bir ENH da ;

            h≤  0,7x T(kop) –  T( 2b)       şartı sağlanmalıdır.
                        P (2b)   

T(kop)= İletkenin kopma kuvveti ( kg)

T( 2b) = İletkenin 2 misli buz yükünde maruz olduğu kuvvet (kg)
 (Not:  a (r) ‘ ya bağlıdır.Bu nedenle  a ( r)  =ruling menzil  ‘e göre  T( 2b) genel haller  denklemine göre  elde edilmelidir.)

P (2b)=İletkenin  2 misli buz yüklü ağırlığı ( kg/m)  

Örnek verecek olursak;   3.Buzyükü bölgesinde  Swallow iletkenli bir hatta  a ( r) =120 m olsun.
Genel haller denkleminde  ;
a ( r) =120 m
E=8000 kg/mm2
S=31,14 mm2 
β=19,2×10^(-6)      (1/°C)
 t1=- 5 °C        
T1=342,54 kg
tn=- 5 °C
P1=0,9096 (kg/m)
Pn=P2b=1,7112 kg/m
 

Değerlerini  yerine koyduğumuzda ;
Tn(2b)=581,76 kg bulunur.
 T kop=1023 kg dır.(swallow iletkenin kopma kuvveti)

    h≤  0,7×1023 –  581,76       =78,5  metre  bulunur.
                 1,7112  

İletkenin askı noktası ile yatay teğetli nokta arasındaki kot farkı  78,5 metreden fazla olduğunda  ,iki misli buz yüküne   göre iletkenin  maximum  gerilmesi  kurtarmamaktadır.        
Bu durumda iletkenin 11 kg/mm2  ile gerilmesi mümkün olmamaktadır.  
Pekala ne gibi  çareler düşünülebilir.   
1-İletken tertibi değiştirilebilir.
2-İletken gergisi düşürülebilir (yeni gergiye göre yeni sehim şablonu yapılması gereklidir)
3-Direk ara mesafeleri  azaltılabilir.
4-Bir sonraki direk boyu artırılabilir. 
 

N.Cahit  GENÇER
 Elk.Müh

ENH larda yaşanan sorunlar   konusundaki yazı dizimiz devam edecek.

Yararlanılan kaynaklar:
Enerji Hatları Mühendisliği/H.Hüsnü DENGİZ                                       
Orta Gerilim Hatları Mühendisliği Cilt-1 /Atila YUNUSOĞLU