Nispi Mantık Nedir
Nispi mantık (fuzzy logic) bulanık mantık diye adlandırılabilir. Dijital mantıkta bir
sonuç ya evet ya da hayırdır. Bunun arası bir sonuç olamaz. Nispi mantık ise bu iki sonucun
arasını inceler.
Bir topluluğa “oturduğunuz evden memnun musunuz?” sorusu sorulursa memnun
olanlar elini kaldırır, memnun olmayanlar elini kaldırmaz. Çoğu insanın eli ise iner, kalkar
ve bu iki uç arasında memnun olup olmama konusunda kararsız olanlar biraz memnun, biraz
memnun olmayanlar da ellerini yarım veya çeyrek kaldırırlar. İşte burada memnunluk ve
memnunsuzluk oranına göre el kaldıranlar nispi bir diziyi oluşturmaktadır.
İki saydam daire ele alınsın. Biri beyaz, diğeri ise siyah renkte olsun. Birbiri ile
kesişecek şekilde üst üste yerleştirildiğinde kesişen bölge gri renkli olacaktır.

Amerika’daki nispi mantık savunucularından Bart KOSKO, katıldığı bir felsefe
dersinde başından geçenleri şöyle anlatır:
“Profesör bir soru sormuştu. Her zamanki gibi sorunun cevabını biliyorsak elimizi
kaldıracak, bilmiyorsak elimizi kaldırmayacaktık. Hepimiz bu iki değerli mantık anlayışının
sunduğu filtreden ta anaokulunda geçmeye başlamıştık. Elimizi ya kaldıracaktık ya da
kaldırmayacak. Ya doğru cevap verecektik ya da yanlış. Ya şevkle ileri atılacaktık ya da
çenemizi kapayacaktık “KOSKO, bu soruya kısmi bir cevap vereceğini düşünür yani konuyu
tam olarak bilmemekte, ancak belli bir fikri bulunmaktadır. O sıralar nispi mantık üzerinde
çalıştığı için elini, bildiği dereceyi göstermek için tamamen değil de belli bir seviyeye kadar
kaldırır ancak bu girişimi ise yaramaz. Profesör kendisinden doğru cevabı vermesini ister,
yine “ya hep ya hiç” denir.
Kosko, nispi dizilere misal vermek için hep bu “oyun”u kullanır. Konferanslarda
dinleyicilerden erkek olanların ellerini kaldırmalarını ister. Erkekler ellerini kaldırır,
bayanlar ellerini kaldırmaz. Bu nispi olmayan bir dizidir. “İçinizde kaç bayan varsa ellerini
kaldırsın” dendiğinde de başka bir dizi oluşur. Dinleyiciler, siyah-beyaz gibi iki diziye
bölünürler. Erkekler ve erkek olmayanlar veya bayanlar ve bayan olmayanlar vb.