Kablo Nedir ?
Kablo

elektrik akımı iletiminde kullanılan üzeri yalıtkan birmadde ile kaplı metalik bir iletken. Bir veya daha fazla tel, yalıtıcı birmaddeyle kaplanmıştır. İletkenler bakır veya alüminyumdan bir tek tel veya dahaince tellerden örülmüş, örgü tel olabilir. Aynı miktarda akımı taşıyabilmesiiçin alüminyum kabloların bakıra nispeten 1/2 çap daha büyük olmasınıgerektirir. Dolayısıyla yer problemi olan yerlerde bakır kablo kullanılır.Alüminyum esasen fazla ağır olmayan havadaki hatlarda tercih edilir. Kablolarındaha güçlü olması isteniyorsa, çelik örgülerle kuvvetlendirilir. Bunlar esasitibarıyla, ülke çapındaki yüksek gerilim hatları gibi havada yüksek geçen uzunhatlarda kullanılır. Kablodan istenilen güç, hem kendi ağırlığını hem de ekolarak, üzerinde donacak buzun veya yağacak karın ağırlığını taşımasıylailgilidir. Ayrıca rüzgarın sebep olacağı gerilim bu kuvvetin belirlenmesindemuhakkak hesaba katılmalıdır.

Yerüstünde kullanılan kablolar

Yeraltı kabloları kanal sistemiyle döşendiğinden daima aşırınemle karşı karşıyadır. Genellikle kurşun muhafaza içinde olup, bununiçerisindeki ayrı olarak yalıtılmış iletkenlerin sayısına göre çok veya tekiletkenli olarak sınıflandırılırlar. Tek iletkenli kablolar, büyük çaplı kabloisteyen yüksek gerilim devrelerinde kullanılır. Bu durumda kanala birden fazlakablo döşenemez. Bu yüzden yekpare tek iletkenli kablolar ayrı kanallaradöşenir. Çok iletkenli kablolar nisbeten düşük gerilimdeki elketrik enerjisinindağıtımında kullanılır. Tek bir kanala yerleştirilebilirler. Maliyetleridüşüktür. Fakat akım taşıma kapasiteleri sınırlıdır. Yeraltı kablolarında temelolarak 3 tip yalıtkan kullanılır: Lastik, cilalanmış patiska (varnishedcambric) ve yağlı kağıt (impregrated paper), 15.000 volta kadar enerji taşıyankablolar lastikle yalıtılır. Eğer kablo kimyasal maddelerin veya yağlarıntesirlerine maruzsa, genellikle lastik yalıtkan üzerine neoprene gibi sentetikmaddeyle kaplanır. Çok sıcak bölgelerde kullanım için kablolar asbestos veyayanmaz plastik maddelerle korunur. Eğer kablonun aşınma veya içine su sızmaihtimali varsa, kablo üzerine kurşun muhafaza yerleştirilir.

Cilalı patiskayla yalıtınca lastik veya kağıda göre dahafazla kat yapılır ve kablo bükülmez hale gelir. Bu yüzden esas olaraksantrallerde ve benzeri yardımcı ünitelerde kısa bağlantı kablolarını yalıtmadakullanılır. Cilalı patiska 15.000 volta kadar varan gerilimde kullanılan herebattaki kablo için tesirlidir.

Yağlı kağıtla yalıtma, elektrik enerjisi kaybını azalttığıve maliyeti düşük olduğu için tercih edilir. Böyle yalıtılmış kablolar 300.000volta kadar kullanılır. Fakat 69.000 voltun üzerine aşıldığında, kablonunbulunduğu kanalın basıncı yağ veya azot gazıyla arttırılır. Basınçtan maksatboşlukları veya kağıdın birbirinden ayrıldığı yerleri ortadan kaldırmak veboşluklarda gazın iyonlaşmasını önlemektir. Kabloyu yalıtırken boşluklara maniolmak hem yalıtkanın kabloya sarımı hem de kablonun döşenmesi sırasındaimkansızdır. Kablodaki kıvrımlar, yalıtkan madde tabakalarının ayrılmasınasebep olur. Yüksek gerilimde iyonlaşmayı önlemek için 3,5 kg/cm²’ye kadar varanbasınç gereklidir. Cilalı patiska ve yağlı kağıtla yalıtılmış olan kablolargenellikle koruyucu bir kurşun tabaka ile örtülüdür. Aynı zamanda neme karşıkesin tedbir alınmış olur. Toprağın kimyasal yapısıyla bağlantılı olarakelektroliz veya korozyon (paslanma) ihtimali olduğundan kurşun plastiklekaplanır. Sentetik maddeler de, yalıtıcı olarak kullanılmaktadır.

Hava kabloları

Kurşun kaplı kablolar, şartların toprak altına tesisiniimkan vermediği kutup bölgelerinde havada taşınabilir.

Kablo, rehber kablo denilen, güçlü çelik kablonundesteklediği, çelik askılar üzerinde taşınır. Bu tip hava kablosu genellikleyeraltı döşemenin ekonomik olmadığı yerleşim bölgelerinde elektrik enerjisinindağıtımı için kullanılır. Bakımı kolay, daha ekonomik olması dolayısıyla büyükfabrikalarda da kullanılmaktadır. Hava kablolarının yalıtılması, yeraltındakullanılan kablolardaki gibidir. Neme, çürütücü atmosfere ve mesela ağaçdallarının sebep olacağı aşınmaya karşı önlem alınmalıdır.

Alçak gerilim kabloları

600 voltu aşmayan yerlerde genel olarak 3 tip kablokullanılır. Bunlar metalden başka maddelerle kaplı kablolar, metal kaplıkablolar ve mineralle yalıtılmış, metalik muhafazalı kablolardır. Metaldenbaşka maddeyle kaplı kablo her biri lastikle yalıtılmış iletkenlerden meydanagelir. Yağlı kağıt tabakasıyla kaplanmış lastik yalıtkanın etrafına kağıt bantsarılır. Böyle yalıtılan iletkenler, neme ve ateşe dayanıklı bir bileşiğedoyurulmuş dış sargıyla sarılır. Bu tür kablolardan meşhur bir model de Romexolarak bilinmektedir.

Çelik sargılıkablolar

Her biri yağlı kağıtla sarılmış lastikle yalıtılmışiletkenlerden meydana gelir, iletkenleri bükülebilir. Çelik örgülü olan veolmayan her iki tip kablonun duvar veya beton içine gömülmediği oldukça kurakyerlerde kullanılması uygundur.

Çelik örgülü kablo özellikle aşınmaya karşı dayanıklıdır.Mineralle yalıtılmış metal kaplı kablolar, kablonun gizlenmesi gereken, alçakgerilimle çalışan yerlerde kullanılır. Örneğin bir yerleşim yerinden garajaveya dışardaki lambalara giden yeraltı hattı kullanıldığı gibi. Bu tip kablo,çok iyi sıkıştırmak suretiyle doldurulmuş kapalı borular içindeki yalıtılmışiletkenlerden meydana gelir.

Koaksiyel kablo

İki iletkenlielektrik kablosu genellikle yüksek frekanslı devrelerde kullanılır.İletkenlerden biri içi boş diğer iletkenin içine oturtulmuş olup, ikisininarası sert plastikle, aralıklı olarak bırakılan boşluklarla veya basınçlı gazlayalıtılır. Dış iletken, bir noktada koruyucu olarak, metalik örgü veya bükülmezboru şeklinde olabilir. Koaksiyel (coaxial) kablolar polis araçlarında,taksilerde, hava araçlarının telsizlerinde, radarlarda, yayın istasyonlarında,kapalı devre televizyonda ve çok kanallı telefon devrelerinde kullanılır. Basitkablolardan farkı, yüksek frekansta daha iyi iletken olması ve kullanımkolaylığı sağlamasıdır. Dış iletken kablonun radyasyonuna engel olur ve devreyidışarıdan gelecek etkilere karşı korur. Birçok sayıda koaksiyel kablobirleştirilerek bir hat halinde kullanılabilir