Fiber-optik (FO) kablolar

Fiber-optik (FO) kablolar, cam liflerden meydana gelmektedir. Fiber kablolar, insan saçının teli kadar ince bir cam teldir ve lazerden saçılan ışınlar ile bilgiyi iletmek amacıyla tasarlanmıştır. çok ince çekirdek liften oluşur. Işığın iletilmesini sağlayan ana parçadır. Işık bu parça üzerinden uzak mesafelere kadar gidebilir. Ana malzemesi camdır. Multimode FO kablolarda en içteki cam çekirdek lifin çapı genel olarak 50-70 mikrondur. Işık, bu lif üzerinden hemen onu çevreleyen ve yine camdan yapılan örtüye çarparak (kırılarak) ilerler. Single Mode FO kablolarda ise cam çekirdek lifin çapı, MM kabloya göre çok daha küçüktür (3-10 mikron arasında) ve ışık bu çekirdek üzerinden hedefine doğrudan ilerler.

Fiber-optik kabloların bakıra göre birçok avantajları vardır. Elektriksel parazitlerden hiç etkilenmezler, daha incedirler ve büyük miktardaki verileri daha hızlı ve daha uzak mesafelere taşırlar. FO kablolar yapıldıkları malzeme, ışığı kırma şekline ve ışığın kablo içinde yayılma şekline göre türlere ayrılırlar. En yaygın bilinen fiber optik kablolar ışığın yayılma şekline göre ayırt edilen single mode ve multi mode kablolardır. En yaygın olarak kullanılanı multi mode kablolardır. Single mode kablolar daha uzak mesafelerde ve kaybın az olması istenilen yerlerde kullanılır. FO kabloya; kablonun bina içi/bina dışı kullanım yeri ve şartlarına bağlı olarak çelik zırh ya da jel tabakası gibi başka koruyucu ve esneklik kazandırıcı kısımlarda ilave edilmektedir. Kablonun üzerine yerleştirilen koruyucu tabaka aynı zamanda kemirgenlerin ısırmalarına engel olmak için özel kimyasal maddeler içerir. Bu maddeler kemirgenlerin kabloyu ısırdıklarında tiksinerek kabloyu koparmalarına engel olur.

FO kablolar özel kutularda sonlandırılmak zorundadır. Bu kutular duvar tipi ve kabinet tipi olarak iki çeşittir. Fiber kablolar hiçbir zaman yalnız başına kullanılamazlar. Bir projede kullanılan kablolar kabinetlere veya sonlandırma kutularına kadar getirilir. Aktif cihazlara fiber patch kablolar ile erişirler. FO kablo ile patch kabloyu birleştirmek için arada Coupler denen dişi adaptörler kullanılır.

Uygulamada özellikle; switch yada hub olarak bildiğimiz aktif ağ cihazlarının uplink portları üzerinden yüksek hızlarda birbirlerine bağlanmasında, ulaşılması gerekli uzak mesafedeki aktif cihazların mevcut networke bağlantısında ve yüksek hızlı omurga bağlantılarının oluşturulmasında FO kablolar kullanılmaktadır.

(www.elektrikhaber.com)

FO kabloların sonlandırılmasında standart ürün olarak olarak ST (yuvarlak görünüşlü) veya SC (kare görünüşlü) konnektörler kullanılmaktadır. MTRJ, LC gibi sonlandırmalar da bulunmaktadır. FO sonlandırmalar uçtan uca en az kayıp olacak şekilde yapılmak zorundadır. Bu yüzden konnektörlerin işçiliği bu konuda uzmanlaşmış teknik elemanlar tarafından yapılmalıdır. Günümüzde artık yaygın olarak EPOXY konnektörler kullanılmaktadır. Bu konnektörlerin özelliği, FO kablonun özel yapıştırıcılar vasıtası ile konnektöre terminasyonunu sağlar.Yapıştırıcılar çok kısa sürede kuruyarak kullanıma hazır hale gelir.
Fiber konnektörlerin takılması aşamasında özel aletler kullanılır. Kabloyu sıyırmak için ince ve hassas ağızlı pense, konnektörün uçlarını kesmek için ucu elmastan yapılmış kesme kalemi, konnektörden taşan kısmı temizlemek için 0 mm’den ince zımpara, terminasyonu yapılmış uçları gözle kontrol edebilmek için mikroskop ve en sonunda da bu uçları test etmeye yarayan FO test cihazları kullanılır. Uçların desibel cinsinden ölçümleri yapılır eğer sonuçlar yüksek çıkarsa zımpara ile temizlenerek uygun değerlere gelmesi sağlanır. Zımparalama işlemi sonunda bu değerleri elde edemiyorsak takılan konnektörün yerine yenisini takarak sistemin çalışmasını sağlamalıyız.

Fiber Optic Kablo
Fiber Optik (FO) kablolar veri ve ses iletimi için en ideal kablo türünü oluşturmaktadır. Uygulamada özellikle; switch ya da hub olarak bildiğimiz aktif ağ cihazlarının uplink portları üzerinden yüksek hızlarda birbirlerine bağlanmasında, ulaşılması gerekli uzak mesafedeki aktif cihazların mevcut networke bağlantısında ve yüksek hızlı omurga bağlantılarının oluşturulmasında FO kablolar (şartlara bağlı olarak MultiMode yada Single Mode FO kablo) kullanılmaktadır. Yine manyetik alan olarak bildiğimiz elektriksel gürültünün yüksek olduğu ortam ve uygulamalarda da, elektriksel gürültüden etkilenmeyeceği için FO kablolar tercih edilmektedir.

FO kablo üzerinden veri aktarımı; ince fiber cam lifi (ışık iletkeni) üzerinden ışık dalgası şeklinde gerçekleştirilir. Aktarılacak her bir ışık işareti için ayrı bir ince fiber cam kullanılır. Bu çerçevede en basit hali ile bir FO kablo 3 temel kısımdan oluşmaktadır: Işığın geçtiği tabaka olan Asıl Işık ıletkeni, ışığı yansıma ve kırılmalara karşı koruyan ve yine bir cam tabaka olan cam örtü ve tüm cam kısmı koruyan koruyucu kılıf olarak adlandırılabilecek kısımlardır. Uygulamada bunlara ilave olarak FO kabloya; kablonun bina içi/bina dışı kullanım yeri ve şartlarına bağlı olarak çelik zırh yada jel tabakası kazandırıcı kısımlarda ilave edilebilmektedir.

Adı geçen temel FO kablo kısımlarına kısaca bakarsak, şu bölümlerle karşılaşırız:

Asıl Işık ıletkeni: çok ince çekirdek liften oluşur. Işığın iletilmesini sağlayan ana parçadır. Işık bu parça üzerinden uzak mesafelere kadar gidebilir. Ana malzemesi camdır. Multimode FO kablolarda en içteki cam çekirdek lifin çapı genel olarak 50-70 mikrondur. Işık, bu lif üzerinden hemen onu çevreleyen ve yine camdan yapılan örtüye çarparak (kırılarak) ilerler. Single Mode FO kablolarda ise cam çekirdek lifin çapı, MM kabloya göre çok daha gibi başka koruyucu ve esneklik küçüktür (3-10 mikron arasında) ve ışık bu çekirdek üzerinden hedefine doğrudan ilerler.

Cam örtü:çekirdek lifi çevreleyen cam kılıftır. Ana görevi ışığı çekirdek life geri yansıtmaktır. Ayrıca ışık iletkeni üzerinden akan ışığı dış ışık etkilerinden de korur. Genel olarak cam çekirdek lifi çevreleyen cam örtünün çapı SM ve MM kablolar için aynı olup, 125 mikrondur.
Koruyucu Kılıf: üzeri cam kılıf ile örtülmüş çekirdek lifi, tüm dış fiziksel (zorlanma, kemirgenler, su vb.) etkilerden koruyan kısımdır. Bu kısım için belirli bir standart ölçü olmamakla birlikte genel olarak 900 mikronluk koruyucu kılıf kullanı
lmaktadır.

FO kablolara, Multi Mode(MM) ve Single Mode(SM) Fiber Optik Kablolar olarak baktığımızda; MM FO kablolarda; 850nm veya 1300nm, SM FO kablolarda ise; 1310nm veya 1550nm dalga boyları kullanılmaktadır. MM kablolarda, ışığın kırılmalardan dolayı gecikmesi nedeni ile hedefine ulaşana kadarki periyodu, kaynak tarafı periyoduna göre daha büyük olacaktır. Halbuki SM kablolarda kaynak ve hedef taraflardaki periyodlar aynıdır. Bundan dolayı SM kablolar ile daha uzak mesafelere gidilebilir ve daha yüksek hızlara çıkılabilir. Ancak SM kablolarda ışığı sağlayan ışık kaynaklarının çok pahalı olması bir dezavantajdır.

MM kablolar 2 km’ye, oysa SM kablolar yüksek hızlarda bile 10-20km mesafelere kadar gidebilmektedir. Bu nedenle yüksek hız ve mesafe isteyen uygulamaları kuran Türk Telekom gibi taşıyıcı firmalar olarak çalışan kurum ve şirketler alt-yapılarını SM kablolar ile kurmaktadırlar.

FO kabloların sonlandırılmasında standart ürün olarak olarak ST(yuvarlak görünüşlü) veya SC(kare görünüşlü) konnek-törler kullanılmaktadır. üreticilerin geliştirdiği ancak henüz standart olmayan MTRJ, LC gibi sonlandırmalar da bulun-maktadır. FO sonlandırmalar uçtan uca en az kayıp olacak şekilde yapılmak zorunda olduğundan önem arz etmektedir.

Kaynak : http://www.ykbilisim.net/fiber.html Yılmaz KIZILKAYA