ÜNİVERSAL MOTOR(SERİ MOTOR)
a) Yapısı:
Üniversal motor doğru akım seri motoruna benzer.Statoru saç paketlerinden çıkıntılı kutuplu olarak yapılmış kutuplara kutup bobinleri yerleştirilmiştir.Rotor doğru akım makinası endüvisi gibidir,saç parçalarından yapılmıştır.Rotor oluklarına yerleştirilen sargılar D.A endüvi sargılarının aynıdır.Yapısı nedeniyle hem D.A hem de A.A.da kullanılır.Her iki akımdada kullanıldığı için bu motorlara üniversal motor denilmektedir. b) Çalışma prensibi: Üniversal motora bir fazlı alternatif gerilim uyguladığımızda statordaki kutup bobinlerinden ve endüvi sargılarından alternatif akım geçer.Kutup bobinlerinden geçen akım manyetik alan meydana getirir.Endüvi sargılarından akım geçirilince bir MMK oluşur ve iletken manyetik alanın dışına doğru itilir.Oluşan bu kuvvet endüvinin dönmesini sağlar. Alternatif akımın pozitif peryodunda kutup bobinlerinden ve endüviden bir yönde akım geçer,negatif peryodda ise her ikisinden de tersi yönde bir akım geçer.Endüvide N kutbunun altındaki iletkenler bir yönde itilirken,S kutbunun altındaki iletkenlerde ters yönde itilirler.Endüvinin iki tarfındaki bu kuvvet çiftinin meydana getirdiği döndürme momenti endüvi yi döndürür.Alternatif akımın negatif yarım peryodunda ise kutuplardan geçen akımın yönü değiştiği için kutuplar değişir.Aynı anda endüviden geçen akımın da yönü değiştiği için kutupların altındaki akım yönleri aynıdır.Manyetik alan tarafından endüvi iletkenlerinin itilme yönleri değişmediği için endüvi aynı yönde dönmeye devam eder. Endüvide meydana gelen döndürme momenti,endüviden geçen akıma ve kutupların manyetik akısına bağlıdır.Endüvi ve kutup sargıları seri bağlı olduğu için manyetik akının ve endüvi akımının arştı aynı anda olur.Bu yüzden üniversal motorların kalkınma ve döndürme momentleri yüksektir. c) Özellikleri: Üniversal motorların devirleri D.A seri motorlarında olduğu gibi yükle değişir.Boştaki devir sayıları çok yüksektir.devirleri 15000-20000 d/d ’ya kadar çıkar.Boşta devir devir sayısını sınırlayan sürtünme ve vantilasyon kayıplarıdır. Üniversal motor D.A la çalıştığında “devir sayısı – yük” karekteristik eğrisi ,A.A da çalıştığındaki karekteristik eğrisinden biraz düşük olur.Bazı motorlarda A.A ve D.A “devir yük” ergileri birbirini keser.seri motorlarda (üniversal motorlarda )devir sayısını veren formülü D.A makinalarından hatırlayarak yazarsak: n= [U-I(RA+RS)] /(K*Ø) n= devir sayısı RA=endüvi direnci RS=seri kutup direnci U=motora uygulanan gerilim I=motordan geçen akım K=katsayı Ø=manyetik akı Üniversal motor A.A ile çalışırken motor yüklendikçe devir sayısını etkileyen bir başka etken de:Endüvi ve kutup sargılarının reaktif dirençleridir.Endüvinin ve kutup sargılarının reaktif dirençlerinin sebep olduğu reaktif gerilim düşümleri endüvi ye uygulanan gerilimi düşürür.Böylece A.A da çalışan motorun devir sayısı D.A da çalışırken oluşan devir sayısından düşük olur. Yük altında çalışan bir seri motorun devir sayısı motora uygulanan gerilimi değiştirerek ayarlanır.Bir üniversal motorun endüvi uçlarını veya kutup sargısı uçlarını değiştirerek devir yönü değiştirilebilir. d) Kullanıldığı yerler: Üniversal motorlar çok çeşitli yerlerde kullanılırlar.Yüksek devirleri sebebiyle ev aletlerinde tercih edilirler ;dikiş makinaları,saç kurutma makinaları,elektrikli matkaplar,ve benzeri …
ÜNİVERSAL MOTOR(SERİ MOTOR): a) Yapısı: Üniversal motor doğru akım seri motoruna benzer.Statoru saç paketlerinden çıkıntılı kutuplu olarak yapılmış kutuplara kutup bobinleri yerleştirilmiştir.Rotor doğru akım makinası endüvisi gibidir,saç parçalarından yapılmıştır.Rotor oluklarına yerleştirilen sargılar D.A endüvi sargılarının aynıdır.Yapısı nedeniyle hem D.A hem de A.A.da kullanılır.Her iki akımdada kullanıldığı için bu motorlara üniversal motor denilmektedir.
b) Çalışma prensibi: Üniversal motora bir fazlı alternatif gerilim uyguladığımızda statordaki kutup bobinlerinden ve endüvi sargılarından alternatif akım geçer.Kutup bobinlerinden geçen akım manyetik alan meydana getirir.Endüvi sargılarından akım geçirilince bir MMK oluşur ve iletken manyetik alanın dışına doğru itilir.Oluşan bu kuvvet endüvinin dönmesini sağlar. Alternatif akımın pozitif peryodunda kutup bobinlerinden ve endüviden bir yönde akım geçer,negatif peryodda ise her ikisinden de tersi yönde bir akım geçer.Endüvide N kutbunun altındaki iletkenler bir yönde itilirken,S kutbunun altındaki iletkenlerde ters yönde itilirler.Endüvinin iki tarfındaki bu kuvvet çiftinin meydana getirdiği döndürme momenti endüvi yi döndürür.Alternatif akımın negatif yarım peryodunda ise kutuplardan geçen akımın yönü değiştiği için kutuplar değişir.Aynı anda endüviden geçen akımın da yönü değiştiği için kutupların altındaki akım yönleri aynıdır.Manyetik alan tarafından endüvi iletkenlerinin itilme yönleri değişmediği için endüvi aynı yönde dönmeye devam eder. Endüvide meydana gelen döndürme momenti,endüviden geçen akıma ve kutupların manyetik akısına bağlıdır.Endüvi ve kutup sargıları seri bağlı olduğu için manyetik akının ve endüvi akımının arştı aynı anda olur.Bu yüzden üniversal motorların kalkınma ve döndürme momentleri yüksektir.
c) Özellikleri: Üniversal motorların devirleri D.A seri motorlarında olduğu gibi yükle değişir.Boştaki devir sayıları çok yüksektir.devirleri 15000-20000 d/d ’ya kadar çıkar.Boşta devir devir sayısını sınırlayan sürtünme ve vantilasyon kayıplarıdır. Üniversal motor D.A la çalıştığında “devir sayısı – yük” karekteristik eğrisi ,A.A da çalıştığındaki karekteristik eğrisinden biraz düşük olur.Bazı motorlarda A.A ve D.A “devir yük” ergileri birbirini keser.seri motorlarda (üniversal motorlarda )devir sayısını veren formülü D.A makinalarından hatırlayarak yazarsak: n= [U-I(RA+RS)] /(K*Ø) n= devir sayısı RA=endüvi direnci RS=seri kutup direnci U=motora uygulanan gerilim I=motordan geçen akım K=katsayı Ø=manyetik akı
Üniversal motor A.A ile çalışırken motor yüklendikçe devir sayısını etkileyen bir başka etken de:Endüvi ve kutup sargılarının reaktif dirençleridir.Endüvinin ve kutup sargılarının reaktif dirençlerinin sebep olduğu reaktif gerilim düşümleri endüvi ye uygulanan gerilimi düşürür.Böylece A.A da çalışan motorun devir sayısı D.A da çalışırken oluşan devir sayısından düşük olur. Y&u
uml;k altında çalışan bir seri motorun devir sayısı motora uygulanan gerilimi değiştirerek ayarlanır.Bir üniversal motorun endüvi uçlarını veya kutup sargısı uçlarını değiştirerek devir yönü değiştirilebilir.